Rahim sarkması, rahmin bulunması gereken bölgeden, aşağıya doğru sarkmasıdır. Çoğunlukla rahim tek başına sarkmaz. Buna rahimin hemen önünde bulunan idrar torbası ve arkasında bulunan kalın bağırsağın son kısmı da eşlik eder. Genital bölgede, kemik çatı içinde bulunan organlar, onları sabitleyen çeşitli bağlar ile yalnızca kısıtlı hareket kabiliyetine sahiptirler. Kadının yaşı ilerledikçe ve yapılan doğum sayısı arttıkça, onları sabitleyen bağlar bu yetilerini kaybedebilirler. Bu durum genital organların vajina içine ve zamanla dışarı doğru sarkmasına neden olur. Kimi kadınlarda bu sarkma çok belirgindir. Kadın bu sarkmayı, vajina girişinde rahim ağzını eliyle yoklayarak hissedebilir. Buna, parsiyel rahim sarkması (prolapsus) denilir. Bazı kadınlarda ise rahim bütünüyle dışarı sarkabilir. Bu da total prolapsus olarak adlandırılır. Genital sarkma doğum yapmış kadınların yarısından çoğunda değişik derecelerde görülür. İleri derecede sarkma ise on kadından birinde görülür ve kadınların hayat kalitesini ciddi biçimde olumsuz etkiler. Rahim sarkması azsa idrar kaçırmaya ileri derecede ise idrar ve büyük abdest yapamamaya neden olur. Hatta bazı kadınlar elle idrar torbalarını yukarı iterek idrarlarını ya da kalın barsağın son kısmına vajinadan basarak büyük abdestlerini yaparlar.
Rahim Sarkmasının Nedenleri?
Pelvik organ sarkmalarına
- Çok doğum yapma
- Zor doğum yapma(doğumun uzun sürmesi, iri bebek doğurma)
- Müdahaleli doğum(vakum, forseps)
- Menopoz
- Obezite
- Genetik yatkınlık
- Ağır iş yapma
- Kabızlık
- Kronik öksürük(astım, kronik bronşit) neden olabilir.
Pelvik tabanının oluşmasını sağlayan kas ve bağ dokuların zarar görmesi ile meydana gelen pelvis taban bozukları; rahim, idrar torbası, anal kanal gibi pelvik organların vajinadan dışarı doğru sarkmaları sonucunu doğurur. Doğum yapmak ve hamilelik, pelvis kaslarının ve bağ dokularının zarar görmesine neden olan en büyük iki etkendir. Kadın ne kadar vajinal doğum yaparsa, o kadar pelvik organ sarkmas ihtimali artar. Vajinal doğum yapma sayısı çok olan bir kadında pelvik organ sarkma ihtimali 4 ile 11 kat kadar artar. Pelvik organ sarkma problemi zaman içinde ciddileşir ve yavaş yavaş artar. Sistosel vajina ön duvarına komşu olan idrar torbasının vajinaya ve dışarı doğru sarkmasına verilen isimdir. Öksürme, hapşırma, ağır kaldırma gibi karın içi basıncını artıran durumlarda meydana gelebilir.
Pelvik organ sarkmaları ve gevşeklikler jinekologların çok sık karşılaştığı problemlerdir. Bu problemlerin her biri, kadının hayat kalitesini düşürür ve tedavi gerektirir. Rahim sarkmaları gençlerde de görülebilir. Gençlerde görülen rahim sarkmasının en önemli nedeni ise çoğunlukla vajinal doğum ve nadiren genetik yatkınlıktır. Rahim sarkması çoğunlukla menopoz ve menopozun sonrası aşamalarda kendini göstermektedir. Bunun nedeni kadındaki hormon miktarının azalması ve yaşın ilerlemesi bağları zayıflatmakta ve gevşekliği artırmaktadır.
İdrar torbası sarkması (sistosel) ileri seviyede ise mesanenin tam boşaltılamaması, sık tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları gibi rahatsızlıklarla beraber görülebilir. Rektosel, kalın barsağın son kısmının (rektum) vajina boşluğuna doğru fıtıklaşması anlamına gelir. Oluşan keseleşme sebebiyle kişide dışkılama güçleşebilmektedir. Enterosel, bağırsak fıtığıdır. Rahim arkasında bulunan Douglas adı verilen kısmın vajina arka duvarından vajinal boşluğa fıtıklaşmasıdır. Fıtık kesesinde çoğunlukla ince barsak bulunur. Tüm bu pelvik yapı bağlarındaki gevşeklik muayene ile kolayca anlaşılabilir, küçük istisnai durumlar hariç, tedavileri operasyonlarla gerçekleştirilebilir.
Rahim sarkması dereceleri
Rahim sarkması derecelendirilir. 1. derece denilen, sarkmanın en hafif formda olduğu durumlardır 4. derece diye adlandırılan sarkmalar, rahimin tamamen dışarıya çıktığı aşamaları tanımlar. Komplikasyonları ise; kanamalar, dışarı çıkan rahim, rahim etrafında yara ve enfeksiyonlar, idrar yolu enfeksiyonları, akıntı, böbrek toplayıcı kanallarında akış zorlanması ve böbrekte genişleme gibi problemlerdir. Çok ihmal edilmiş vakalar ise böbrek yetmezliğine kadar gidebilen sorunlarla karşılaşabilir. Genellikle rahim sarkması oluşan hastalar, dolgunluk duygusu, bası hissi, vajinada ele gelebilen kitle, sık sık idrara çıkma ve idrar tutamama sorunları ile doktora başvururlar. Rahim alma ameliyatı ardından vajinal kubbe sarkması da görülebilir.
Doğum travmasının sebep olduğu vajinal giriş ve perine adı verilen makata yakın kısımda, yırtıklar oluşabilir. Perine incelir ve gevşer. Bu sebeple pelvik taban kasları işlevini kaybeder, vajinal giriş genişler. Kimi zaman bu yırtıklar küçük olabilirler. Bazen makat kaslarını da kapsayan yırtıklara yol açabilir. Bu nedenler kadının gaz ve dışkı kaçırmasına sebep olabilir. Bu kadınlarda sıklıkla cinsel fonksiyon bozukluğu ve eşlerinde hoşnutsuzluk oluşur. Pelvik taban anatomisiyle uyum gösterecek şekilde yırtıkların düzeltilmesi ve vajinanın ameliyatla eski haline getirilmesi ve daraltılması, tüm bu sorunların tek tedavisidir.
Peser denilen vajinaya yerleştirilen silikon halkalar yardımıyla pelvik tabana destek sağlanabilir. Ameliyat ve anestezi için risk taşıyan yaşı ilerlemiş kadınlarda, cerrahi operasyonları reddeden hafif ve orta derecede sarkması olan kişilerde veya sarkan rahimde meydana gelen yaraların bir süre tedavi olmasını sağlamak düşüncesiyle ameliyat öncesi hazırlık döneminde pesserler uygulanabilir. Menopoz sonrası kullanılıyor ise östrojenli kremlerle beraber uygulanmalıdır. Hastanın alabileceği diğer önlemler ise kişinin kilo vermesi, var olan kardiyovasküler ya da akciğer sorunlarının iyileştirilmesi, sigara içimine son verilmesidir.
Rahim sarkması ameliyatları
Rahim sarkmasında tercih edilecek yöntem; rahimde bir anormallik yoksa rahmi almadan sistosel ve rektoselin düzeltilmesidir. Sarkma cerrahisinde amaç vajina ön duvarı, arka duvarı ve tepesini eski haline getirmektir. Bunlardan biri ihmal edilirse ameliyat başarısız olur. Ameliyatta hastanın kendi dokusu vajinal yoldan ya pelvis bağlarına asılır ya da meş dediğimiz file şeklinde bezler vajina ön ve arka duvarına yerleştirilir. Hastanın kendi dokusu kullanılırsa başarı % 60 Meş ameliyatlarında ise başarı % 90’ın üstündedir. Rahim sarkmasında br diğer başarılı yöntem ise robotic cerrahi ile karından kapalı ameliyatla rahimin asılmasıdır. Bu ameliyatın başarısı da % 90’ın üzerindedir.
Sarkma ameliyatlarında nüks olursa ikinci ameliyatlar daha zor olmakta ve başarı oranı düşmektedir. Bu nedenle bu ameliyatlarının konunun uzmanı urojinekologlar tarafından yapılması gerekir.
